delili aklı ne demek?

1. Akıl yolu ile bulunan delil. Nakil yolu ile olmadan, düşünülerek bulunan delil. (Osmanlıca'da yazılışı: delil-i aklî)

delili arşı ve süllemı

1. Eski mantıkta Vahdaniyyet-i İlahiyyeyi ve teselsülün muhaliyyetini isbat bahislerinde geçen delillerdendir. (Osmanlıca'da yazılışı: delil-i arşî ve süllemî)

delili ihtira

1. Cenab-I Hakk'ın yeniden icad ederek yarattığı şeylerden meydana gelen, kendi zatına mahsus delil. Buna misal olarak birini zikredebiliriz:(Cenab-ı Hak hususi eserlerine menşe ve kendisine layık kemalatına me'haz olmak üzere her ferde ve her nev'e has ve müstakil bir vücud vermiştir. Ezel cihetine sonsuz olarak uzanıp giden, hiçbir nev' yoktur. Çünkü bütün enva'; imkandan vücub dairesine çıkmamışlardır. Ve teselsülün de batıl olduğu meydandadır. Ve alemde görünen şu tegayyür ve tebeddül ile bir kısım eşyanın hudusu, yani, yeni vücuda geldiği de göz ile görünüyor. Bir kısmının da hudusu zaruret-i akliye ile sabittir. Demek, hiçbir şeyin ezeliyyeti cihetine gidilemez.Ve keza, ilm-ül hayvanat ve ilm-ün nebatatta isbat edildiği gibi, envaın sayısı iki yüz bine baliğdir. Bu nev'ler için birer adem ve birer evvel baba lazımdır. Bu evvel babaların ve ademlerin daire-i vücubda olmayıp ancak mümkinattan olduklarına nazaran behemehal, vasıtasız, kudret-i İlahiyyeden vücuda geldikleri zaruridir. Çünkü, bu nev'lerin teselsülü, yani, sonsuz uzanıp gitmeleri batıldır. Ve bazı nev'lerin başka nev'lerden husule gelmeleri tevehhümü de batıldır. Çünkü, iki nev'den doğan nev, alelekser ya akimdir veya nesli inkıtaa uğrar. Tenasül ile bir silsilenin başı olamaz.Hülasa: Beşeriyet ve sair hayvanatın teşkil ettikleri silsilelerin mebdei en başta bir babada kesildiği gibi, en nihayeti de son bir oğulda kesilip bitecektir. İ.İ.) (Osmanlıca'da yazılışı: delil-i ihtira')

aklı

1. Akıl ile bilinen veya bulunan şey
2. Akla mensup
3. Beyazı bulunan, beyaz renkli
4. Bkz. ussal
5. Akla dair ve müteallik. (Osmanlıca'da yazılışı: aklî)
6. His or her mind.

Türetilmiş Kelimeler (bis)