erakkı hissiyat ne demek?
- Duyguların en inceleri. Gizli hisler, ince duygular. (Osmanlıca'da yazılışı: erakk-ı hissiyat)
erakk
- Çok ince, ziyade rakik, ince ve yumuşak.
erak
- Uykusuzluk.
hissiyat
- Duygular, sezişler, hisler.
- Duygular. Hisler.(İnsanda binlerle hissiyat var. Herbirisinin aşk gibi iki mertebesi var. Biri mecazi, biri hakiki. Mesela: Endişe-i istikbal hissi herkeste var; şiddetli bir surette endişe ettiği vakit bakar ki, o endişe ettiği istikbale yetişmek için elinde senet yok. Hem rızk cihetinde bir taahhüd altında ve kısa olan bir istikbal, o şiddetli endişeye değmiyor. Ondan yüzünü çevirip, kabirden sonra hakiki ve uzun ve gafiller hakkında taahhüd altına alınmamış bir istikbale teveccüh eder. Hem mala ve caha karşı şiddetli bir hırs gösterir, bakar ki: Muvakkaten onun nezaretine verilmiş o fani mal ve afetli şöhret ve tehlikeli ve riyaya medar olan cah, o şiddetli hırsa değmiyor. Ondan, hakiki cah olan meratib-i maneviyeye ve derecat-ı kurbiyeye ve zad-ı ahirete ve hakiki mal olan a'mal-i salihaya teveccüh eder. Fena haslet olan hırs-ı mecazi ise, ali bir haslet olan hırs-ı hakikiye inkılab eder.Hem mesela: Şiddetli bir inad ile; ehemmiyetsiz, zail, fani umurlara karşı hissiyatını sarfeder. Bakar ki, bir dakika inada değmiyen bir şey'e, bir sene inad ediyor. Hem zararlı, zehirli bir şey'e inad namına sebat eder. Bakar ki, bu kuvvetli his, böyle şeyler için verilmemiş. Onu onlara sarfetmek, hikmet ve hakikata münafidir. O şiddetli inadı, o lüzumsuz umur-u zaileye vermeyip, ali ve baki olan hakaik-i imaniyeye ve esasat-ı İslamiyeye ve hidemat-ı uhreviyeye sarfeder. O haslet-i rezile olan inad-ı mecazi, güzel ve ali bir haslet olan hakiki inada, yani hakta şiddetli sebata inkılab eder.İşte şu üç misal gibi, insanlar, insana verilen cihazat-ı maneviyeyi, eğer nefsin ve dünyanın hesabiyle istimal etse ve dünyada ebedi kalacak gibi gafilane davransa, ahlak-ı rezileye ve israfat ve abesiyete medar olur. Eğer hafiflerini dünya umuruna ve şiddetlilerini vezaif-i uhreviyeye ve maneviyeye sarfetse, ahlak-ı hamideye menşe,' hikmet ve hakikata muvafık olarak saadet-i dareyne medar olur.İşte tahmin ederim ki, nasihlerin nasihatları şu zamanda te'sirsiz kaldığının bir sebebi şudur ki: Ahlaksız insanlara derler: "Hased etme! Hırs gösterme! Adavet etme! İnad etme! Dünyayı sevme!" Yani, fıtratını değiştir gibi zahiren onlarca malayutak bir teklifte bulunurlar. Eğer deseler ki : "Bunların yüzlerini hayırlı şeylere çeviriniz, mecralarını değiştiriniz. "Hem nasihat te'sir eder, hem daire-i ihtiyarlarında bir emr-i teklif olur.M.)
Feelings.- Emotions.
- Sentiments.